ΥΣΤΕΡΙΑ- ΆΝΝΑ Ό ΚΑΙ ΝΤΟΡΑ

Το 1889 o Freud γνωρίζει με νέο ενδιαφέρον τη θεραπευτική μέθοδο της «κάθαρσης» που εφαρμόζεται από το φίλο και συνάδελφό του, δρ. Γιόζεφ Μπρόιερ (Josef Breuer), ιατρό στη Bιέννη. Ο Μπρόιερ είχε εφαρμόσει αυτή τη μέθοδο με επιτυχία δέκα χρόνια νωρίτερα κατά τη θεραπεία μιας κοπέλας που έπασχε από υστερία, της Frl Anna O. Η χρήση της μεθόδου αυτής έθεσε τις βάσεις στη θεωρία των ψυχικών παθήσεων: η υστερία αποτελεί σύμπτωμα ψυχικού τραύματος που έχει απωθηθεί από τον ασθενή. Η θεραπεία αποσκοπεί στην ανάκληση του συγκεκριμένου ψυχικού τραύματος και την επακόλουθη συνειδητοποίηση των απωθημένων συναισθημάτων. Οι βάσεις σύλληψης και ανάπτυξης των θεμελιωδών θεωρημάτων της ψυχαναλυτικής θεωρίας είχαν πια τεθεί. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και 1980, ο φεμινιστικός διάλογος για τη σημασία του γυναικείου υστερικού λόγου επικεντρώθηκε στη φιγούρα της Ντόρας, μια από τις πιο διάσημες ασθενείς του Freud. Ανάμεσα στα πέντε ιστορικά ασθενείας, που ανέλυσε συνολικά ο Φρόυντ, εξέχουσα θέση κατέχει η περίπτωση της Ντόρας (Ida Bauer) μιας δεκαοχτάχρονης κοπέλας, που υπέφερε από υστερικά συμπτώματα, όπως ανεξήγητες φαινομενικά σωματικές ενοχλήσεις, νευρικό βήχα και σκέψεις αυτοκτονίας.
Ο Φρόυντ, με βάση δύο όνειρα, που του αφηγείται η Ντόρα, διεισδύει με εκπληκτική μαεστρία και απαράμιλλα γοητευτική περιγραφή στα απόκρυφα και περίπλοκα αίτια της νοσηρής κατάστασης, που συνθλίβει την Ντόρα και διαδραματίζεται με φόντο τους αποτυχημένους γάμους δύο φιλικών ζευγαριών. Ο πατέρας της αγαπά τη γυναίκα του φίλου του, του άντρα που εκδηλώνει φανερά την αγάπη του στην κρυφά ερωτευμένη με αυτόν Ντόρα. Για την Hélène Cixous και την Catherine Clément, η Ντόρα αποτελεί την αφετηρία για την απελευθέρωση των γυναικών και μια μορφή αντίστασης στην πατριαρχία [patriarchy]. Ενώ η Cixous βλέπει την υστερική γυναίκα ως την ηρωική μορφή στα γυναικεία κείμενα του 20ού αιώνα, η Clément τη βλέπει ως θύμα και η Julia Κristeva απορρίπτει την ηρωοποίηση της υστερικής γυναίκας, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει όφελος από την κατάδυση της γυναίκας σε ένα φαντασιακό βασίλειο πέρα από τη γλώσσα. Ο Sigmund Freud έχει συνδεθεί με τη διάγνωση και τη θεραπεία της υστερίας και την επαναπροσδιόρισε ως μια ψυχική και όχι νευρολογική ασθένεια με αιτιολογία τη σεξουαλική διαταραχή. O Freud θεώρησε ότι τα συμπτώματα είναι αποτέλεσμα ζητημάτων που δεν έχουν λυθεί, τα οποία καταπιέζονται στο ασυνείδητο [unconscious] και συχνά σχετίζονται με το οιδιπόδειο σύμπλεγμα [Oedipal complex]. Όπως ο Freud, έτσι και ο Lacan θεωρεί την υστερία ως μια από τις δύο βασικές μορφές νεύρωσης. Η άλλη μορφή είναι η ψυχαναγκαστική νεύρωση. Ενώ η ψυχαναγκαστική νεύρωση έχει να κάνει με το ερώτημα της ύπαρξης του υποκειμένου [subject], η υστερία αφορά το ερώτημα της σεξουαλικής του θέσης.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ της ΆΝΝΑΣ Ο’.

Έξυπνη γυναίκα ηλικίας 21 χρονών. Η αυστηρή ανατροφή της την είχε αφήσει σεξουαλικά ανώριμη. Τον Ιούλιο του 1880, ο πατέρας της Άννας αρρώστησε σοβαρά….΄
Τα συμπτώματά της ήταν οξύς νευρικός βήχας, στραβισμός, οπτικές διαταραχές και….. παράλυση του λαιμού του δεξιού βραχίονα και μια παράξενη δυσκολία στην ομιλία. Όταν της μιλούσαν στα γερμανικά καταλάβαινε. Συχνά όμως απαντούσε αγγλικά. Ταραζόταν από παραισθήσεις. Προσπαθούσα να επαναλαμβάνω τις λέξεις της. Μ’ αυτόν τον τρόπο την έκανα να μου μιλάει για τις παραισθήσεις της. Μετά απ’ αυτό έβγαινε από την έκστασή της και αισθανόταν καλύτερα. Όταν όμως δεν κατόρθωνε να περιγράψει τις παραισθήσεις της, η υπόλοιπη βραδιά περνούσε γεμάτη τρομερά άγχη.
Η Άννα αυτές τις ασκήσεις τις έλεγε «η κουβεντοθεραπεία μου». Η κουβεντοθεραπεία την βοηθούσε αλλά παρουσίαζε συνεχώς νέα συμπτώματα. Ένα από αυτά ήταν η υδροφοβία. Για 6 εβδομάδες η Άννα δεν ήταν σε θέση να πιει οτιδήποτε. «Και μόνο που σηκώνω το ποτήρι με πιάνει αναγούλα», σκεφτόταν.
Κάθε σύμπτωμα εξαφανιζόταν όταν προσδιοριζόταν το περιστατικό μέσα απ’ το οποίο το σύμπτωμα είχε πρωτοεμφανιστεί. Συμπτώματα εξαφανίζονταν καθώς δυσάρεστα γεγονότα έρχονταν ξανά στη μνήμη. Τα συμπτώματα εμφανίζονταν με την μεγαλύτερη δύναμη τη στιγμή που συζητιόταν.
Ο Μπρόυερ άρχισε να εφαρμόζει τις ανακαλύψεις του. «Μήπως θυμάσαι πότε άρχισες να αλλοιθωρίζεις;» Ήμουνα στεναχωρημένη κι ήθελα να κλάψω…. Μα φοβόμουν πως τα δάκρυα μου θα τον αναστάτωναν… Δεν μπορούσα να δω το ρολόι μου παρά μόνο κοιτώντας το πλάγια…
Ο παράλυτος βραχίονας σου; Ρώτησε ο Μπρόυερ; «Ήμουνα ξύπνια όλη τη νύχτα, Ξαφνικά είδα ένα μαύρο φίδι. Προσπάθησα να κουνήσω το χέρι μου… Δεν μπορούσα! Ήθελα να τσιρίξω, αλλά το μόνο που θυμόμουν ήταν τα λόγια μιας αγγλικής προσευχής.
Αυτή η τεχνική-καθαρτική μέθοδος του Μπρόυερ του έδωσε τη δυνατότητα να άρει τα συμπτώματα της Άννας τους επόμενους μήνες.
Το πραγματικό όνομα της ΄Αννας ήταν Μπέρτα Πάπενχαιμ (1859-1936). Έγινε καλά και εξελίχτηκε σε γνωστή κοινωνική λειτουργό και φεμινίστρια.